Trải qua bao nhiêuxuân đi thu đến, trước sau không thể đo đạc dặm đường hồng trần rốt cuộc còn bao xa. Khi bạn mệt mỏi cũng không thể dừng lại nghỉ ngơi, vì thờigian cứ luôn vội vã đuổi theo, từ bờ bên này đuổi sang bờ bên kia.

Trải qua bao nhiêu xuân đi thu đến, trước sau không thể đo đạc dặm đườnghồng trần rốt cuộc còn bao xa. Khi bạn mệt mỏi cũng không thể dừng lạinghỉ ngơi, vì thời gian cứ luôn vội vã đuổi theo, từ bờ bên này đuổisang bờ bên kia. Một ngày nọ bạn dừng bước, có nghĩa là hành trình sinhmệnh sắp sửa kết thúc, mà bạn cũng đã hoàn thành sứ mệnh sinh tồn củamình. Có những người chán ngán phàm trần, một lòng cầu dĩnh ngộ siêuthoát, làm một ngọn cỏ gốc cây yên tịnh trước Phật, thấm nhuộm linh tính của Thiền. Có những người lại nguyện ý rời xa cảnh Thiền, cam nguyệnrơi vào lưới trần, lưu lạc nơi thời loạn lạc, sống tỉnh táo mà đau khổ.

Rốt cuộc cũng có người không tin, Tsangyang Gyatso có thể giữ được bìnhtĩnh khi đối mặt với phán quyết. Ngài chẳng phải là một vị tình tăng ư?Ngài đúng ra phải nhu nhược, e sợ hết thảy gió mưa rung chuyển trên đời, mọi tổn thương đối với Ngài sẽ là chí mệnh. Chúng ta vẫn tranh luận,những thứ Tsangyang Gyatso có được và mất đi, rốt cuộc thứ nào nhiềuhơn, thứ nào ít hơn. Không ai có thể đưa ra một câu trả lời chính xác,vì theo đuổi và mộng tưởng của mỗi người khác nhau. Còn tôi tin chắc,đời này Tsangyang Gyatso đã được sống trong hạnh phúc, tuy tình yêu Ngài muốn không có kết quả, nhưng Ngài lại từng chân thực sở hữu. Địa vịPhật sống của Ngài dù lung lay sắp đổ, nhưng muôn ngàn khách hành hươnglại chưa từng từ bỏ Ngài. Lịch sử cũng vì sự tồn tại của Ngài mà ghi lại một nét bút sâu sắc, để chúng ta đời sau ghi nhớ.

Lha-bzang Khan trình thư cho Khang Hy sẽ có kết cuộc thế nào, không cần nói cũng rõ.Vua Khang Hy anh minh, từ khi đăng cơ năm tám tuổi đến nay chưa từng dám xem nhẹ giang sơn. Nhà vua nam chinh bắc chiến mấy mươi trận, luôn nhìn sự đời mờ mịt một cách sáng suốt tỉnh táo. Lần này, Lha-bzang Khan dâng thư, dụng ý là gì, nhà vua xem qua đã rõ. Thật ra về lời đồn liên quanđến Tsangyang Gyatso, Khang Hy cũng nghe được không ít, nhà vua không hề có lòng thù địch đối với vị Phật sống trẻ tuổi mà lại đa tình này. Nhàvua từng phái người đến Tây Tạng điều tra chân thân của vị Đạt Lai LạtMa thứ 6, tuy không có kết quả xác định, nhưng nhà vua có thể dự cảm vịPhật sống này tuyệt đối không phải người thường.

Chỉ là đế quốcĐại Thanh lúc này tuy có thể xem là thái bình thịnh thế, nhưng non sôngôn nhu phương Nam không hề khiến Khang Hy một mực mê muội. Nhà vua biếtrõ phiến loạn trên thảo nguyên sẽ không ngừng nghỉ, nhiều con sói xám vì không được thỏa mãn, vẫn sẽ tru lên trong đêm vắng khiến nhà vua khôngthể yên lòng. Lần này Lha-bzang Khan tuy giúp nhà vua trừ đi SangyeGyatso tinh khôn mạnh mẽ, nhưng thế lực của con sói giảo quyệt Lha-bzang Khan cũng nhờ đó được mở rộng. Dù Khang Hy không cần e dè y, nhưng vẫnkhông thể xem thường sự tồn tại của y. Khang Hy không thể không biết,Lha-bzang Khan đến tìm nhà vua mượn dao giết người, loại trừ đượcTsangyang Gyatso, Lha-bzang Khan sẽ chẳng cần kiêng kỵ, nắm giữ quyềnlực chính giáo Tây Tạng.

Khang Hy không có ý đặt Tsangyang Gyatso vào chỗ chết, thậm chí vào lúc nửa đêm không người, nhà vua thi thoảngcòn lật xem tập thơ sứ giả mang từ Tây Tạng về. Nhà vua gần như khôngdám tin, những câu thơ nặng tình đẹp đẽ đó lại do một vị Phật sống ngồithiền trên mây, vốn nên cắt đứt hết thảy ý nghĩ trần tục viết ra. Nhàvua bỗng nhiên bắt đầu có đôi chút kính phục, đôi chút yêu thích đối với Ngài, vì nhà vua biết Tsangyang Gyatso ngồi ở tầm cao muôn dân khôngthể với tới, nhưng Ngài lại dám lưu đày bản thân xuống phàm trần, nhàndu chốn dân gian, yêu cuồng nhiệt, sống chân thực. Còn Khang Hy cũng cóngôi cao như vậy nhưng lại bị giang sơn trói buộc, chẳng khi nào dámbuông thả. Tsangyang Gyatso có thể sống vì lòng mình, theo đuổi tình yêu thế tục, mà Khang Hy lại phải sống vì muôn dân trăm họ, sớm đã đánh mất bản thân.

Nhà vua là quân vương, phải bảo vệ đất nước của mình,con dân của mình. Còn tình cảm cá nhân vĩnh viễn chỉ là nhỏ bé, một vịquân chủ anh minh, mãi mãi đều không thể có tình cảm mềm yếu, nếu khôngnhất định sẽ tạo nên đổ vỡ càng lớn. Chính trị là vô tình, bao nhiêungười phải làm vật bồi táng của nó, nhưng nó vẫn chưa thỏa mãn, một mựclạnh lùng đòi lấy. Rất đáng tiếc, Tsangyang Gyatso định sẵn phải làm vật hy sinh của chính trị, đây là điều duy nhất Ngài có thể làm được. DùKhang Hy có lòng bảo vệ Ngài, cũng đã quá muộn.

Một vở kịch diễnđến cao trào thì không thể thay đổi vai chính. Dù bao nhiêu người khôngngừng rơi lệ, chung quy vẫn phải diễn nốt kết cuộc. Đã là người xem, hàtất phải coi là thật, đã là thanh y[1], việc gì phải thương tâm.Tsangyang Gyatso không có lòng làm thanh y trong kịch, nhưng Ngài lạinhất thiết phải đeo tấm mặt nạ, lúc thì là Phật sống, lúc thì là lãngtử, trong thời gian vô tình, thực hiện luân hồi bi ai. Mọi người đều cho rằng Ngài có quyền lực chí cao vô thượng, chỉ bản thân Ngài mới hiểurõ, mình đã sống một cách hèn mọn biết bao. Chẳng qua muốn cùng ý trungnhân ở bên nhau, chẳng qua muốn vẽ mày cho nàng suốt đời, cuối cùng trởthành mê muội mà cuộc đời này khó vượt qua.

[1] Thanh y: một vai diễn trong hý khúc, mặc áo màu xanh.

Khang Hy sáng suốt không xử sự theo tình cảm, cục diện chính trị Tây Tạng cần được ổn định, không thể dẫn đến rối loạn lớn hơn bởi một TsangyangGyatso. Nếu nói chính trị là một canh bạc, mọi đồ vật đều có thể làm con tính, nhưng giang sơn lại không thể đem ra cược, vì không thua nổi. Nhà vua trước giờ đều không mạo hiểm, đừng nói là vì Tsangyang Gyatso, dùlà vì tình cảm của bản thân, nhà vua cũng không dám. Do đó Khang Hy biết rõ mình là lưỡi đao sắc bén Lha-bzang Khan mượn để giết TsangyangGyatso, cũng đành dốc túi trao ra. Đây là một mũi tên độc Lha-bzang Khan chuẩn bị sẵn sàng, y cầm chắc sẽ khiến Tsangyang Gyatso đứt ruột.

Cứ xem như là sự trừng phạt mà một vị Phật sống phạm giới cần gánh chịu,vì cục diện chính trị Tây Tạng, vì giang sơn Đại Thanh, Khang Hy hy sinh Ngài, cũng không tiếc. Chỉ mong sự hy sinh ấy, có thể khiến mảnh đấtnày từ đâu không còn sát phạt máu tanh, trở lại thánh khiết và bình yênnhư lúc trước. Người dân lương thiện có thể hạnh phúc chăn thả, vui vẻca hát, đời đời kiếp kiếp an cư lạc nghiệp trên thảo nguyên. Khang Hyrốt cuộc vẫn hao tổn tâm tư, nhà vua phái Thị lang[2] Hách Thọ đến TâyTạng, sắc phong Lha-bzang Khan làm “Dực Pháp Công Thuận Hãn[3]”, ban cho y một chiếc ấn vàng. Ra lệnh phế bỏ chức vị ở cung Potala của Tsangyang Gyatso, “chấp hiến kinh sư”.

[2] Thị lang: Chức quan thời xưa.Thời Minh Thanh, Thị lang tương đương Thứ trưởng các bộ của chính phủ,địa vị sau Thượng thư (tương đương Bộ trường).

[2] Dực Phát: Phò tá, giúp đỡ Phật pháp.

Chấp hiến kinh sư, chính là áp giải Tsangyang Gyatso từ Tây Tạng về kinh.Trong mắt người khác đây là trừng phạt nghiêm khắc đối với TsangyangGyatso, thực ra là cách Khang Hy bảo vệ Ngài. Vì Khang Hy hiểu rõ,Tsangyang Gyatso bị phế bỏ chức vị ở Tây Tạng thì sẽ là tù nhân dướithềm của Lha-bzang Khan, nhưng Ngài vẫn được muôn dân ủng hộ, với cátính của Lha-bzang Khan, làm sao dễ dàng tha cho một người lúc nào cũngmang lại mối uy hiếp cho y? Do đó Khang Hy sai người áp giải TsangyangGyatso đến kinh thành, giúp Ngài thoát khỏi sự mưu hại của Lha-bzangKhan. Trước tiên phải giữ được tính mệnh thì sau này mới có thể tínhtoán về sự đi hay ở của Ngài.

Bất kể Tsangyang Gyatso có phải làlinh đồng chuyển thế thật sự hay không, đã từng phạm sai lầm thế nào,nhưng Ngài chung quy vẫn là một người chí tình chí tính. Cá tính từ bimềm yếu của Ngài trước giờ không gây tổn hại cho một ai, lại bị ngườikhác thao túng số phận một cách vô tội. Đồng thời Ngài trải qua lễ lớntọa sàng, từng được muôn dân quỳ bái, từng vào ở trong cung Potala, từng làm vương giả chân chính. Một vị vương giả, dù cùng đường bí lối, cũngkhông nên bị chà đạp đến mức chẳng còn tôn nghiêm. Nhưng Khang Hy cũngkhông thể cho Ngài tự do, vì với tính tình của Ngài, chỉ cần vừa cởi áosư, chắc chắn sẽ tiếp tục du hý hồng trần. Lúc đó, với địa vị của Ngàitrong lòng dân chúng Tây Tạng, họ sẽ hết sức ủng hộ Ngài, lẽ nào lạichẳng gây nên một trận gió mưa chẳng thể ngăn cản?

Cách làm củaKhang Hy có thể nói dụng tâm vất vả, nhưng người hiểu rõ lại có mấy ai?Khi sứ giả phái đi truyền đạt ý chỉ của vua Đại Thanh sẽ gây nên sóng to gió lớn dường nào? Trăng có tối sáng tròn khuyết, người cũng như vậy,khi bạn khuyết mờ, có lẽ chính là lúc người khác tròn sáng. Lha-bzangKhan cuối cùng cũng thỏa nguyện giành được quyền lực mình muốn, trừ đitâm phúc đại họa Sangye Gyatso, lại sắp sửa đuổi được Đạt Lai thứ 6Tsangyang Gyatso. Từ đây mảnh đất Tây Tạng sẽ mặc cho con chim ưng hùngmạnh này dang cánh ngang dọc, khi tâm nguyện cả đời y được thỏa mãn,phải chăng cũng sẽ có một chút trống vắng nhạt nhòa?