Buổi tối hôm đó, báo Chân Lý đăng tải thông tin báo Văn học bị đình chỉ.

Đây là lần thứ hai báo Văn Học đã bị đình chỉ kể từ khi xuất bản. Lần đầu tiên là vào thời Stalin, đã bị đỉnh chỉ một năm vì kiểm duyệt chính trị. Và lần thứ hai là vì lý do kinh tế. Việc dình chỉ có tính chất nghiêm trọng và phải được thảo luận và thông qua của chi bộ đảng trong tòa soạn phê duyệt. Sau đó phải được Bộ văn hóa và Ủy ban xuất bản quốc gia phê duyệt. Cuối cùng phải được bộ chính trị xem xét và ký tên,, đây không phải là một một quyết định tùy tiện. Tổng biên tập có thể thay thế, nhưung nếu bị gián đoạn thì chứng tỏ bản thân tờ báo Văn học cũng có vấn đề.

“Luận điệu không hợp thời của nó giống như một đứa trẻ trong thời kỳ nổi loạn, khi đứa trẻ quá nghịch ngợm, luôn phải có biện pháp để hướng nó trở lại con đường đúng đắn.” Euler yên lặng đọc xong nội dung đánh giá kia, sau đó văng tục “Đệch mợ, đúng là ngược đời.”

Cậu gia nhập tờ báo Văn học vào mùa hè năm 1981, đó là một công việc tuyệt vời cho một sinh viên tốt nghiệp đại học. Năm năm trôi qua, mặc dù không hẳn là là nhân viên cũ, nhưng đây là công việc đầu tiên của cậu, hơn nữa cậu tự nhận mình làm khá tốt. Bây giờ chỉ sau một đêm, cậu đã thành kẻ thất nghiệp.

Trong lòng Euler rất u sầu, không ai quan tâm đến cậu, không ai liên lạc với cậu, kế hoạch về nước cũng bị trì hoãn.

Cậu mệt mỏi ngồi trên chiếc ghế gõ trong phòng nghĩ, đưa mắt nhìn những bức ảnh đã rửa và đang treo trên cửa sổ. May mắn thay, cậu đã cất tất cả các bức ảnh của mình, và bỏ qua cả thiết bị rửa ảnh trong nhà vệ sinh. Bầu trời vẫn luôn thế, hoặc xanh hoặc xám hoặc đỏ. Nững ngôi nhà và giáo đường nằm yên, những người lính được huấn luyện dưới cửa sổ, họ hát, hô to khẩu hiệu, dá chân. Euler đóng cửa sổ lại và vùi mình vào tập thơ.

Kabul thực khó chịu, cậu nghĩ.

Tuy nhiên, cậu không phải là người duy nhất lo lắng về tương lai của mình. Mọi người trong doanh trại nhàn rỗi đều có suy nghĩ như vậy. Một số chịu được áp lực, những người khác chọn cách từ bỏ. Sau khi trở về từ thung lũng sông, tỷ lệ tự sát trong doanh trại tăng chứ không giảm, hai người đầu tiên được cứu, người thứ ba chết rất gọn lẹ. Hắn bắn thẳng một viên đạn vào đầu, không cách nào cứu vãn. Oleg bị gọi dậy vào nửa đêm, Euler đi theo hắn xem xét, binh lính kia cắn môi, nhắm chặt mắt lại, cơ mặt cứng ngắc, có thể tưởng tượng anh ta đã căng thẳng cỡ nào trước khi nổ súng. Oleg nhìn lướt qua, bảo họ xử lý theo quy định và trở về phòng mình.

Euler đi phía sau hắn, dáng vẻ mệt mỏi của Oleg khiến cậu hơi áy náy.

Cậu vỗ vai người đàn ông, “Không sao chứ?”

Oleg gật gật đầu, “Không có việc gì, mau

về ngủ đi.”

“Đừng căng thẳng quá, đợi họ điều tra nguyên nhân tự sát rồi nói sau.” Euler ôm chân ngồi ở đầu giường, cậu không ngủ được, nghĩ tới khuôn mặt người lính tự sát, “Có thể là xúc động nhất thời xúc động mà thôi.”

“Cái gì nhất thời xúc động, chỉ là đồ yếu đuối. Anh đã gặp quá nhiều những kẻ hèn nhát như vậy rồi.” Oleg thản nhiên nói, “con mẹ nó ông đây ở đây nhiều năm như vậy, còn chưa tự sát. Mới có tí áp lực đã không chịu nổi.”

Euler chỉ coi hắn không giỏi biểu đạt, “Tốt xấu gì cũng là lính của anh, đừng nói như vậy.”

Oleg nhướng mày, không cho là đúng, “Đệt mẹ ông đây có rất nhiều lính, người ta có thể vui vẻ tới đây, sao hắn lại không? Cứ gặp chuyện lớn là suy sụp. Đi lính làm cái đéo gì, ăn nhằm gì sơ với chúng ta năm đó?”

Euler nhạy cảm ý thức được sự kích động của hắn, cậu thức thời ngậm miệng không lấy trứng chọi đá, chỉ vỗ vỗ lưng hắn, “Thôi, vậy đừng nghĩ nữa. Đi ngủ đi.”

Một lát sau Oleg thật sự ngủ thiếp đi, thở đều đặn. Euler mở to mắt hơi xót xa của mình, cậu khịt mũi, quay người nhìn khuôn mặt say ngủ của Oleg. Cách người đàn ông mím môi giống như biểu cảm lạnh lùng, cứng rắn mà hắn vừa mới biểu lộ.

Oleg không chỉ cáu kỉnh hơn so với thời sinh viên mà còn nhạy cảm hơn và sống khép kín hơn. Cảm giác của cậu giống như dung nham núi lửa, cắm sâu vào trong xương tủy, hoặc dìm chết hoặc phun trào với sức sát thương lớn. Euler chú ý tới một vài chi tiết, hắn không thích Euler chủ động chạm vào hắn, có đôi khi lực đè trên vai cậu đột ngột tăng lên khiến cậu cảm thấy đau đớn. Có đôi khi Euler tỉnh dậy lúc nửa đêm mà không thấy Oleg. Hắn có thể ngồi bên cạnh hút thuốc, hoặc là chạy trên sân thể dục bên dưới, có thể ở phòng trực trong trại tị nạn. Hắn không giỏi giao tiếp trong công việc với Euler lắm. Hắn có thể giúp Euler rửa ảnh, chọn ra bức ảnh hắn cho là đẹp nhất, nhưng mà nếu cùng hán trào đổi nội dung và cảm nhận về bức ảnh, thì hắn lại không giỏi biểu đạt.

Một người đàn ông không thể là một cỗ máy chỉ chiến đấu và làm việc, hắn phải là một đối tượng có thể giao tiếp.

Oleg đã chuẩn bị cho cuộc diễu hành quân sự, và căn cứ quân sự tiếp tục tập luyện hàng ngày.

Mấy ngày đầu Euler xem vô cùng nhập tâm, cảm thấy rất thú vị, chụp hết chỗ này đến chỗ kia, còn viết và vẽ lại. Nhưng mỗi ngày đều như giã gạo thì càng trở nên nhàm chán. Oleg rất giống kiểu sẵn sàng liều mạng vì người tình, vì để cậu vui vẻ, đã đẫn lính mình diễn luyện chiến đấu trên thao trường, chỉ đổi lại một tiếng cổ vũ của cậu.

“Này! Euler! Nhìn này!”

Euler lấy lại tinh thần, hai người lính đang tấn công Oleg. Kẻ đứng sau từ phía sau lao tới túm cổ Oleg, xoay bàn chân ôm lấy bắp chân hắn, nâng lưng lên quật ngã qua vai! Cú đánh lén bất ngờ này khiến hắn suýt ngã sõng soài. Hắn phản ứng nhanh, bước vòng qua điểm cân bằng bằng chân phải, vặn người thoát khỏi vòng kiềm chế, dùng dao xé gió đánh thẳng vào gáy đối phương!

Những người lính phía trước cũng tham gia vào cuộc chiến. Đối phương thừa dịp hắn buông tay cấp tốc xoay người, vung ra một quyền vừa lúc gặp ngay đòn cần đao, làm chệch hướng lực ra đòn kia. Ba người chính thức đánh nhau.

Euler nhìn thấy sự phấn khích của trận đấu không ngừng. Bất chợt nhìn thấy Oleg chặn một cú đá cự kỳ xảo quyệt, đòn đánh len kia bị giáng xuống mặt đất, lưng đạp vào thân cây vang côm cốp, không biết có gãy cái xương nào không. Có lẽ cũng nghe được âm thanh này, vẻ mặt ngài đàn ông cao lớn hơi lộ ra tia áy này. Chính lúc này, Oleg trở tay khóa cổ hắn, lui về phía sau, vươn bả vai  ra, người phái trước còn chưa kịp phản ứng, cổ đã bị hai tay người phía sau kẹp lại!

Lòng bàn tay Oleg rộng rãi, nhiều năm ra sức luyện tậm nên lực kẹp rất mạnh. Euler hiểu rất rõ, lúc cậu ở trên giường bị Oleg giàu vò, thường bị Oleg dùng một tay có thể xách cả người cậu lên. Nếu Oleg muốn bóp cổ cậu, dùng một tay cũng có thể khóa được.

Tên lính bị hắn khóa cổ có chiểu cao tương đương Oleg, lúc này hắn không dám thở mạnh. Nét mặt biến dạng vị bị kìm nén hơi thở, tạo thành một biểu tình dữ tợn quái di. Oleg thả hắn ra, tên lính ngã vật ra đát, ôm cổ cuộn tròn trên mặt đất đau đến co cả người. Oleg vung tay tung một nắm đấm, phát ra tiếng gầm chiến thắng, giống như dã thú.

Khung cảnh giống như một đấu trường Hy Lạp cổ đại, người chiến thắng sẽ được một làn sóng hoan hô như thủy triều. Oleg đổ mồ hôi như tắm xuống sân khấu, gặp cậu cười hì hì, “Thế nào, có đẹp trai không?”

Euler gật đầu, thật lòng nói, “Ừm, rất đẹp trai.”

Một người lính đi cùng với Sasha tiến tới, Oleg hỏi, “Có chuyện gì vậy?”

“Nó muốn gặp anh, đại đội trưởng.”

Euler đã đã lâu không gặp Sasha. Sau lần lính Liên Xô hành quyết cậu bé Afghanistan, cậu hiếm khi đến các trại tị nạn. Tuy rằng cậy quan tâm đến nút thắt trong lòng Sasha, nhưng cũng biết tay mình không thể vươn dài thế được. Sasha đưa ánh mắt xin lỗi về phái cậu, mở lời, “Cháu xin lỗi, chú Kufshnikov.”

Euler thở phào nhẹ nhõm, “Không sao, đó không phải lỗi của cháu, cháu không làm gì sai cả.”

Biểu hiện của Salsa rất ngoan ngoãn, cậu cũng biết nhìn sắc mặt người khác, Oleg không hiểu mô tê gì, “Sao đột nhiên lại đến thăm chú vậy?”

Sasha lắp bắp, Oleg tưởng cậu thiếu tiền tiêu, bảo Euler đi lấy tiền. Sasha lắc đầu, cúi đầu túm lấy ống tay áo Oleg, “Chúng ta có thể nói chuyện ở chỗ khác không?”

Oleg nhìn quanh, nơi này nhiều người không tiện nói chuyện, hắn kéo cậu bé ra khỏi sân chơi và tìm một cầu thang vắng vẻ. Sasha đưa cho hắn một lá thư, “Cháu muốn rời khỏi đây, một người họ hàng của cha cháu đã liên lạc với cháu, cháu có một người chú làm thợ mộc ở Kunduz[1], chú ấy hy vọng cháu có thể đến đó và học nghề, cháu muốn đi tìm chú ấy.”

Sắc mặt Oleg khẽ đổi, hắn mở thư ra đọc, “Có đáng tin không? Sao trước đây họ không liên lạc với cháu?”

“Tất cả mọi người đều mất liên lạc với nhau,” Sasha chắp tay sau lưng, “Chiến tranh khiến chúng cháu thất lạc nhiều năm  bọn họ cũng vất vả lắm mới ổn định cuộc sống ở Kunduz rồi mới liên lạc với cha cháu. Lúc đầu, họ nhờ người mang thư cho cha cháu, nhưng không tìm được ai cả sau đó mới tìm được cháu. Cháu nói với bọn họ rằng cha mình đã chết và họ mới biết cháu ở đây.”

Euler hỏi, “Cháu có chắc đây là chú mình không? Cháu đã từng gặp qua chưa?”

Sasha hơi do dự, “Cháu chưa từng gặp. Hoặc có thể đã từng gặp nhưng khi đó cháu còn quá nhỏ nên không nhớ. Nhung chú ấy nói rất nhiều về cháu, tất cả đều đúng. Cháu nghĩ đây là một tia hy vọng, cháu muốn thử.”

“Không được, cháu còn quá nhỏ.” Oleg nói, “Tạm thời Kabul vẫn còn an toàn, cháu có thể ở đây thêm một thời gian nữa. Nếu đi ra ngoài sẽ rất nguy hiểm, Cháu có thể chết trên đường tới Kunduz”

Sasha cúi đầu, một bóng đen ẩn hiện dưới mắt cậu. “Cháu biết.”

Oleg đi đi lại lại tại chỗ, cái bóng của hắn quanh quẩn giữa hai bóng tường. Euler thấy không nên kích động thêm cảm xúc của hắn vào lúc này. Cậu kéo Sasha ra ngoài ánh sáng mặt trời và nói chuyện với cậu bé, “Chú nhớ cháu đã nói rằng người tuyệt vọng thì không còn cảm thấy nguy hiểm nữa. Nhưng cháu nên biết dù cháu không sợ nguy hiểm nhưng vẫn sẽ có người lo cho sự an toàn của cháu. Oleg đã nhìn cháu lớn lên, anh ấy cũng coi cháu là người thân. Nếu cháu thực sự tìm thấy gia đình của mình thì anh ấy rất mừng cho cháu. Nhưng nếu cháu rời đi, anh ấy sẽ buồn lắm.”

“Cháu không thể ở đây mãi mãi.” Sasha nói, “Chú Yerochwitz cũng sẽ không ở lại đây với cháu mãi mãi. Chú ấy sẽ trở lại Liên Xô sớm thôi. Kabul làm phiền cháu, cháu không muốn muốn ở lại đây.”

“Tại sao nó làm cháu phiền lòng nào?”

Nét u buồn giữa hai hàng lông mày Sasha vẫn chưa tan biến vì ánh mặt trời, cậu ngập ngừng nói, “Thật ra không ai ở đây thích các chú cả, không ai hoan nghênh chào đón các chú, các chú cũng không hiểu văn hóa và sinh hoạt của đất nước này. Chú Yerochwitz đã cứu cháu và bảo trợ để cháu lớn lên, cháu chưa bao giờ nói với ai đặc biệt là người Afghanistan. Có lẽ từ sâu thẳm trong lòng cháu vẫn cảm thấy được cứu bởi một người Liên Xô là một sự xấu hổ. Cháu không muốn chọn giữa Liên Xô hay Afghanistan cả.”

“Tại sao phải chọn?” Euler cố gắng hỏi nhẹ nhàng nhất có thể.

“Bởi vì bọn họ đang thúc ép cháu.” Sasha lắc đầu, “Người tị nạn càng ngày càng nhiều, tâm tình của họ đôi khi rất kích động, cháu chỉ có thể đứng tại chỗ nhìn mà không thể làm gì được. Cháu mệt mỏi với chiến tranh đến mức đôi khi cháu nghĩ, ai tiếp quản đất nước này cũng được, miễn là có thể chấm dứt chiến tranh thì cháu không Liên Xô hay Afghanistan cai trị đất nước.”

“Họ có ép cháu làm gì không?”

“Không có.”

Euler vỗ vai cậu, “Cháu không cần phải vậy. Cháu chưa trưởng thành, vẫn còn là một đứa trẻm không ai ép cháu phải lựa chọn cả.”

Sasha đột nhiên nói, “Cũng giống như chú thấy họ hành quyết Zahar ngày hôm đó. Người tị nạn rất tức giận, cháu cũng rất tức giận, họ nhìn thấy chú thì có thể sẽ giết chú. Cháu đứng trước mặt chú, cháu muốn ném đá chú đến chết. May thay, cô Shuke đã bảo chú rời đi. Nếu chú chết chết, nếu cháu vì sự tức giận và thù hận mà giết chú, thì có lẽ chú Yerohewitz sẽ không bao giờ muốn nhìn thấy cháu nữa. Nên cháu sợ, cháu không dám ném đã chú.”

Euler rùng mình, cuối cùng cũng hiểu tại sao tâm trạng cậu bé này đặc biệt tồi tệ.

Sasha bình tĩnh nói, “Lúc đó cháu gần như không thể kiềm chế nổi, và cháu nhận ra rằng cháu muốn cầm vũ khí giết chết hai người lính Liên Xô hoặc giết người Liên Xô khác. Cháu nhận ra rằng mình nghĩ bạo lực sẽ giải quyết được vấn đề này.” Cậu bé mở hai tay ra, bên trong trống rỗng không có thứ gì, “nhưng cô Shuke nói với cáhu, một khi đã giết người thì sẽ không bao giờ trở lại như trước được nữa. Cháu mệt mỏi với nơi này, cháu muốn rời đi., cháu không muốn giết người, không có ích gì hết. Giết thì dễ, nhưng cháu nghĩ đôi khi chúng ta phải làm một vài thứ không dễ dàng giống vậy.”

Euler ngạc nhiên, cậu không ngờ mình lại nghe thấy những lời như vậy từ một đứa trẻ.

Sasha bước vào giữa hai bức tường, nhìn lên và nói, “Cháu xin lỗi” “Cậu bé nói xong thì nghẹn ngào, những giọt nước mắt to hạt rưng rưng lăn dài trên khuôn mặt non nớt của câu. Euler cảm thấy lúc này đây cậu thật sự muốn khóc, cậu thực sự rất đau buồn, “Cháu không phải vì ghét chú nên mới lựa chọn rời đi. Rõ ràng chú rất dũng cảm, nhưng cháu quá yếu đuối. Cháu không còn cách nào khác, nên chỉ có thể trốn tránh, cháu xin lỗi.”

Oleg to lớn bị nói cứng họng, hắn xoa xoa mũi, cổ họng hơi khàn, ngồi xổm xuống, nhìn đứa nhỏ này, “Cháu rất dũng cảm, rất giỏi, cũng không nhu nhược.” Hắn vỗ vai Sasha, “Chọn con đường không dễ dàng không phải là thứ mà kẻ hèn nhát có thể làm được. Đây là điều mà chú phải học hỏi từ cháu.”

Sasha nhào vào trong ngực hắn gào khóc, tiếng khóc của cậu vang vọng khắp hành lang, Euler nghe được, mắt đỏ hoe.[1] Kunduz là một thành phố ở miền bắc Afghanistan