Năm xưa cho rằng sơncùng thủy tận, đi đến tình cảnh không có lối thoát, nhưng hiện nay lạicảm thấy đường đi xa thẳm, phương xa rất xa. Đến sau cùng, du ngoạn chốn phù thế hồng trần, Tsangyang Gyatso đã học được sân vắng dạo bước.

Phải đọc một bài thơ xao xuyến lòng người như thế nào, mới không kinh độngtâm tình đã bình tĩnh? Nên kể lại câu chuyện của một khách qua đường như thế nào, mới không xáo trộn ngày tháng đã đi vào yên ổn? Tình cảm vàvận mệnh của con người tựa như mây trôi bồng bềnh không thể nắm bắt, lúc tụ lúc tan, lúc ly lúc hợp. Chúng ta rốt cuộc hiểu biết bao nhiêu vềnhân quả? Nhân của kiếp trước, quả của kiếp này, nhân của hôm qua, quảcủa hôm nay. Lẽ nào nhân quả luân hồi, thật sự sẽ đến một cách chính xác chẳng sai, không xuất hiện mảy may sai sót và lệch lạc?

Nhiềungười từng đọc "Bí truyện" của Ngawang Lhundrup Daji, sẽ không tự chủđược khiến mình chìm đắm trong nó, vờ như những câu chuyện này Tsangyang Gyatso từng trải qua, dần dà lâu ngày, đã biến thành thật. Đây khôngxem là dối mình dối người, con người phải học cách tự mình điều tiết,mới có thể đạt được càng nhiều vui vẻ và thỏa mãn. Nếu một mực chấp nhất với chân tướng, sẽ mất đi nhiều quá trình tưởng tượng tốt đẹp, mất đi ý nghĩa theo đuổi vốn có.

"Trong khoảnh khắc, tưởng chừng trờirung đất chuyển, bão tố dữ dội nổi lên, nhất thời tối sầm không phânbiệt được phương vị. Bỗng nhiên, thấy trong gió bão có ánh lửa chậpchờn, ngắm kỹ, lại hóa ra một phụ nữ ăn mặc kiểu người chăn nuôi đi ởphía trước, tôi đi theo sau bà ta, mãi đến lúc bình minh, người phụ nữđó lặng lẽ ẩn đi, gió bão cũng ngưng, mặt đất mênh mang, chỉ sót lại cát vàng và khói bụi vô tận." Đoạn văn này là ghi chép trong "Bí truyện"của Ngawang Lhundrup Daji.

Tsangyang Gyatso rời hồ Thanh Hải, một mình đi về phía trước trong gió bụi mênh mang, sau đó đã có lần gặp gỡnày, còn người phụ nữ này là Thiên Mẫu, chỉ hiện thân giúp Ngài thoáthiểm. Cuộc gặp gỡ thần kỳ ấy càng thêm ít nhiều sắc thái thần thoại choTsangyang Gyatso vốn đã ly kỳ. Đừng xét nét thật giả của chuyện này, tóm lại Tsangyang Gyatso đã thoát khỏi nguy hiểm, không còn là tù phạm bịmấy ngàn người áp giải về kinh thành. Xem ra Tsangyang Gyatso kiếp nàythật sự không có duyên với tòa hoàng thành ấy, Ngài thuộc về đất Tạngbao la, chỉ có ở đây, hồn phách mới chẳng cô độc không nơi nương tựa.

Đây là tự do Tsangyang Gyatso lần đầu tiên có được từ sau khi mười lăm tuổi vào ở trong cung Potala. Ngắm áng mây bồng bềnh trên bầu trời quangđãng, ngắm chim ưng dang cánh chao liệng, cả đến gió mát lướt qua bênngười, tất cả đều khiến Ngài cảm thấy thoải mái trước giờ chưa từng có.Mọi thứ của hôm qua đã chết, Ngài chỉ sở hữu hôm nay và ngày mai.Tsangyang Gyatso không còn là vị Đạt Lai thứ 6 ngồi ngất ngưởng trênngai Phật của cung Potala kia nữa, cũng không còn là chàng DangsangWangpo có thể lang thang trên đường phố Lhasa mặc ý uống rượu vui ngôngkia nữa. Giờ đây bản thân Ngài cũng không biết mình là ai, không biếtmình phải làm gì. Ngài chỉ biết mình là người tự do, có thể tùy ý đi lại ở vùng hoang nguyên rộng lớn này, dù chịu hết khổ nạn, cũng không oánkhông hối.

Nhiều năm qua, Tsangyang Gyatso tuy thân là thủ lĩnhchính giáo Tây Tạng, là Phật sống trong lòng trăm ngàn tín đồ, nhưngNgài chưa từng thật sự vui vẻ. Bởi vì Ngài đã mất tự do, Ngài chính làchú chim sẻ lông vàng bị nhốt trong nhà đẹp, được cho ăn gạo ngọc kêvàng, vẫn tiều tụy trơ xương, u uất kém vui. Nếu không có đoạn nhạc xengiữa đẹp đẽ kia của quán rượu nhỏ Makye Ame, Tsangyang Gyatso có lẽ đãkhô héo trong cung Potala, đời người chẳng còn vui thú gì. Trải qua mộttrận ảo diệt, Ngài cần sống lại, chỉ có sống lại mới có thể khiến Ngàitìm lại mọi thứ từng đánh mất.

Nhưng sau khi sống lại thật sự cóthể sống theo ý nguyện của mình chăng? Sau khi Tsangyang Gyatso có lạitự do, việc Ngài nghĩ đến đầu tiên là các tín đồ ủng hộ Ngài, Ngài không quên được tình cảnh mình từ cung Potala bị áp giải ra ngoài, những sưsãi và tín đồ ấy rơi lệ ròng rã vì Ngài, chiến đấu quên mình vì Ngài,chảy máu hy sinh vì Ngài. Giờ đây Ngài được giải thoát, cũng là nhờngười Tạng giải cứu, nhờ Phật tổ từ bi. Ngài nên dùng Phật pháp tu luyện nhiều năm của mình, dùng trí tuệ tỉnh táo của mình, để cứu giúp đámngười hèn mọn như sâu kiến ấy, cứu giúp chúng sinh vẫn chìm đắm trongngu muội và khổ nạn ấy.

Phật Đà đã tiếp tục sinh mệnh của Ngài,nghĩa là đã trao cho Ngài sứ mệnh lớn hơn, trước sứ mệnh to tát, Ngàikhông thể lùi lại, đồng thời biết rõ con đường phía trước sẽ không bằngphẳng.

Trải qua dặm trường rong ruổi, Tsangyang Gyatso đã sứccùng lực kiệt, dọc đường ăn đói mặc rét, Tsangyang Gyatso lần đầu nếmđược nỗi khổ đi xa. Một vị Phật sống đã sống quen cuộc sống an nhàn, từđó trải qua những ngày lưu vong chân trời. Nếu Lha-bzang Khan biếtTsangyang Gyatso còn tồn tại trên đời, liệu y có tha cho Ngài không? Bịbức bách bởi thế lực của Lha-bzang Khan, Tsangyang Gyatso chỉ có thể dấu họ chôn tên, lưu đày nơi đất tuyết hoang nguyên. Dù khốn cùng, nhưngNgài vẫn xem là đã có tự do, dù không thể xuất hiện với thân phận thậtsự, nhưng Ngài có thể làm một người ẩn đời, làm một nhà sư vô danh vându bốn bể. Dù chỉ là một lữ khách chân trời, Ngài cũng có thể vừa tuhành, vừa độ hóa chúng sinh dọc đường.

Hành trình gian nan, khổnạn trùng trùng, Tsangyang Gyatso trà trộn trong dòng người đủ mọi sắctộc, trải qua nhiều tao ngộ trước giờ chưa hề có. Thuở bé sống ở làngquê nhỏ yên bình, chưa từng biết thế giới bên ngoài rộng lớn dường này.Sau đó vào ở trong cung Potala to đẹp đường hoàng, càng không biết nhângian còn có nhiều buồn khổ như vậy. Hóa ra trong hồng trần có nhiềukhách phiêu bạt đến thế, bận rộn như sâu kiến vì sinh tồn mà vẫn khôngđổi được yên ổn bình dị nhất. Tsangyang Gyatso đi cùng những người này,cũng sống những ngày gió mưa lay lắt, Ngài từng ăn cơm thừa, từng ngủhang động, thậm chí áo không che nổi thân, lo được bữa sớm, không chắclo được bữa tối.

Tsangyang Gyatso từ Thanh Hải di chuyển đến TứXuyên, du ngoạn Khang Định[1], lại dừng chân nhiều ngày ở Nga My[2], sau đó đến vùng Kham Tây Tạng. Chẳng may nhiễm phải bệnh đậu mùa ở nơi này. Ngài chịu đựng sự dày vò của bệnh tật và đói khát, năm lần bảy lượtchống chọi với thần chết. Ngài một mình khó nhọc vượt qua rất nhiều khổnạn. Ngài không rõ, là ai đã biến nhân gian tốt đẹp thành luyện ngục.Cuộc sống lưu lạc nhiều năm sau đó khiến Ngài nếm trọn gió thảm mưa sầucủa đời người, trải qua vô số kiếp nạn, Ngài xem tất cả những chuyện này là trừng phạt của Phật tổ đối với ngài, là mài giũa hữu ý của cao xanh.

[1] Khang Định (Dardo, Darzêdo) là một huyện thuộc Châu tự trị dân tộc Tạng Cam Tư (Garzê), tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc.

[2] Nga My: một ngọn núi nằm ở tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc, là một trong tứđại Phật giáo danh sơn, được cho là đạo tràng của Bồ Tát Phổ Hiền. NúiNga My cùng bức tượng Đại Phật Lạc Sơn được UNESCO công nhận là Di sảnthế giới năm 1996.

Lưu lạc nhân gian, trải qua khổ nạn dày vòkhiến Tsangyang Gyatso cảm thấy, du hý nhân sinh trong quá khứ thật làkhông nên. Những kẻ thống trị cấp cao trên võ đài chính trị, vì quyềnlực khiêu khích chiến tranh thật khiến người đời phẫn nộ. Bản thân mìnhthật uổng làm Phật sống nhiều năm, uổng đọc mấy năm kinh Phật, lại chưatừng mảy may giúp đỡ cho những chúng sinh tín ngưỡng Ngài. Lẽ nào sứmệnh của Ngài không phải là vì hạnh phúc của chúng sinh? Lẽ nào Ngài cóthể vì thú vui hưởng lạc của mình mà không quan tâm, không chăm lo chohọ? Lẽ nào Ngài không nên vô tư bước ra, một mình đứng nơi tăm tối vàvẩn đục, gánh chịu khổ nạn vì dân chúng, cho họ ánh sáng và ấm áp?

Mọi thứ ngày hôm qua tựa như trăng trong nước, hoa trong gương, lúc đó Ngài chìm đắm trong mộng đẹp, còn hay oán trời trách người. Ngày nay mớibiết, lẽ ra Ngài nên sớm tỉnh khỏi giấc mộng, đi vào trong chúng sinh,để đóa sen tinh khiết nỡ giữa chốn bụi trần, mới có thể có sự trình bàyvới Phật tổ, trình bày với những tín đồ từng lễ bái Ngài, cũng trình bày với bản thân. Dùng linh tính và tuệ căn của Ngài, độ hóa chúng sinh,khiến họ thoát khỏi khổ nạn và ngu muội, từ đó khiến linh hồn đạt đượcsiêu thoát chân chính.

Năm xưa cho rằng sơn cùng thủy tận, đi đến tình cảnh không có lối thoát, nhưng hiện nay lại cảm thấy đường đi xathẳm, phương xa rất xa. Đến sau cùng, du ngoạn chốn phù thế hồng trần,Tsangyang Gyatso đã học được sân vắng dạo bước. Cơm thừa canh cặn, Ngàinếm ra mùi vị Ban Nhược; gửi thân đất tuyết hoang nguyên, Ngài như ngồingay ngắn trên mây. Vinh hoa phú quý của dĩ vãng đã là mây nước; phonghoa tuyết nguyệt một thời xem như ảo mộng.