Hắn xin phép Đinh Bình để lên núi thì Đinh Nhu cũng đòi đi theo. Hai người theo con đường cái quan để lên đền gặp Đinh lão. Lên đến nơi thì trời đã về chiều. Đinh lão đang quét sân Đền. Đinh Nhu thấy ông thì lao đến, cầm cây chổi quét thay ông, miệng xin xỏ:
- Ông cho cháu lên đây hầu hạ ông.
Đinh lão hiền từ nhìn cháu nội, cả cười:
- Phá chưa đủ sao, lần trước ngươi lên đây đã làm hỏng chân của giá treo chuông, ta đã phải đến làng rồi đấy.
Lại quay lại chỗ Bách nheo mắt:
- Tiểu tử giúp Đinh gia ta một việc, muốn ta thưởng gì đây?
Bách cả cười:
- Chỉ là việc nhỏ thôi ạ. Huống hồ cháu cùng được lợi 200 quan tiền.
- Ta biết thuật tính toán của cháu giỏi, không muốn nói đến chuyện sổ sách và 200 quan kia. Nhưng cháu đồng ý dạy thuật ấy cho Dương chưởng quầy làm ta băn khoăn. Sư phụ cháu không dặn dò cháu gìn giữ kiến thức của sư môn hay sao?
- Ông cả nghĩ rồi, sư phụ cháu không bao giờ cấm cháu truyền đạt kiến thức này. Lão nhân gia ghét nhất là kẻ bo bo giữ mình. Ngài nói ở phương Tây xa xôi có người còn mở trường, truyền bá kiến thức cho mọi tầng lớp nhân dân. Chính vì ở ta bị lão hủ nho Khổng Khâu ảnh hưởng, cái gì mà “thuật nhi bất tác” [1] , thật là chó má. Kiến thức là phải được người người chiêm nghiệm, nơi trốn bàn bạc phản biện thì mới đơm hoa kết trái được. Nho giáo là lối tư duy trọng cổ, thích đem những điều tốt đẹp của người xưa ra làm chuẩn mực. Nhưng sư phụ thường nói với cháu một câu mà đến giờ cháu vẫn nhớ: “Công thức cho sự ngu dốt chung thân là: Thỏa mãn với quan điểm và hài lòng với tri thức của mình” [2].
Lão Đinh đỏ mặt tức giận, lão là người được hệ thống giáo dục phong kiến đào tạo. Sao chấp nhận được có người phê bình Khổng Tử. Nhưng nghĩ lại thì đúng là tư tưởng Nho giáo có nhiều khuyết điểm. Người xưa có những thành tựu rất vĩ đại, cả trong tư tưởng văn hoá và kỹ thuật. Nhưng việc giữ kiến thức riêng cho mình, bo bo trong phạm vi gia đình, môn phái đã nhiều lần làm thui chột những kiến thức đó. Lão không phản biện được Bách nhưng cũng nẹt hắn:
- Cháu và sư phụ ở trên núi lâu, nói năng không kiêng dè. Ta không luận đúng sai nhưng nếu cháu muốn ở lại đây thì điều đầu tiên là phải học cách kính nhi viễn chi. Lời nói không kiêng dè sớm muộn sẽ hại cháu thôi.
Bách chợt tỉnh ngộ, hắn chắp tay với Đinh lão:
- Lời ông nói cháu xin ghi nhớ, xem ra tâm tính của cháu còn phải rèn luyện nhiều. Lần này cháu lại nói lời không phải rồi, mong cụ bỏ qua.
Lão Đinh dịu giọng:
- Gặp chuyện cần tuỳ cơ ứng biến. Đây không phải thế giới mà một đứa trẻ 15 tuổi như cháu trình bày quan điểm cá nhân. Cháu là đứa bé thông minh nhất mà ta từng gặp, lại được cao nhân chỉ dạy từ bé, trí tuệ có lẽ chỉ sau Quan Trạng Nguyên Nguyễn Hiền. Khi xưa ngài Thượng thư đỗ Trạng Nguyên năm 13 tuổi, khí khái còn lớn hơn cháu nhiều. Nhưng không phải chỉ vì câu nói “Thần không phải là người sinh ra đã biết, nhưng khi có một đôi chữ không biết thì hỏi thầy chùa” mà Thái thượng hoàng cũng cho về học lễ nghĩa 3 năm đấy sao? Cháu thấy mình và ngài Thượng thư thì ai thông minh hơn? Cho nên phàm là người thông minh. Phải dùng cái thông minh này từ từ tạo nên uy vọng cá nhân. Đợi khi cháu thành công, khai môn lập phái, được người đời công nhận cả về kiến thức và tâm tính mới có thể tuỳ ý phát ngôn.
- Xin nghe lời ông!
- Cháu nói ta nghe, cháu sai bon lão Tuất, lão Sửu làm gì dưới núi?
- Không dấu gì ông. Sư phụ cho cháu một số hạt cây trồng. Nói là những cây này có thể cứu dân ta khỏi đói khổ.
- Những cây này là cây gì? Cháu đã thấy nó chưa?
- Đây là một giống lúa, một giống lương thực là Ngọc Mễ và một số loại lạc, đậu.
- Lúa, lạc, đậu thì là cây trồng bình thường. Còn Ngọc Mễ thì có chút kỳ lạ. Những cây này có gì là mà cứu được đói cho dân ta.
Bách mỉm cười hỏi Đinh lão:
- Một mẫu ruộng tốt có thể đạt sản lượng bao nhiêu thưa ông?
Đinh Nhu nhanh nhảu:
- Việc này ta biết, ruộng tốt nhất nhà ta vào vụ xuân trồng giống Chiêm di thì thu được 5 thạch một mẫu.
Hắn nói có vẻ tự hào. Bách thầm tính toán, 01 thạch lương thực tướng ứng cới 72 kg gạo, một mẫu đất là 10 sào tương ứng 3600 m2. Vậy 5 thạch một mẫu tương đương với năng suất 1 tấn lúa/ha. Nhưng như Đinh Nhu nói. Đây là ruộng tốt nhất của Đinh gia, cũng là kỷ lục canh tác của người xưa trên một đơn vị diện tích rồi.
- Vậy nếu ta nói giống lúa mới này có thể đạt được 10 thạch trên một mẫu thì sao?
- Bốc phét! Cây lúa cũng chỉ có hạn, chăm bón kiểu gì mà có thể đạt đến từng ấy được.
Đinh Nhu có vẻ không tin. Bách chỉ cười quay sang Đinh lão:
- Vậy cháu đánh cược với ông. Nếu giống lúa kia có thể đạt được 10 thạch trên một mẫu ông phải đồng ý với cháu một điều kiện.
- Nhóc con lém lỉnh lắm. Nhưng quả thật giống lúa kia có thể đạt 10 thạch một mẫu ư?
- Chắc chắn! Không những giống lúa kia, mà cây Ngọc Mễ của cháu cũng có thể đạt được như thế. Nhưng ông thử nghĩ xem. Một loại cây mà không cần chủ động nước tưới, trên chân đất cao mà vẫn đạt được 10 thạch một mẫu thì có ý nghĩa gì?
[1] Thuật nhi bất tác: chỉ thuật lại mà không sáng tác gì thêm.
[2] The recipe for perpetual ignorance is: Be satisfied with your opinions and content with your knowledge - Elbert Hubbard